Според Организацијата за храна и земјоделство (ФАО), во 2016 година, околу 37 проценти од земјишната маса на земјата се користела за земјоделство. Проширувањето на урбаните области, предупредуваат научниците, доведе до намалување на плодна земја на планетата за дури една третина во последните 40 години. Кога на ова ќе се додадат климатските промени, кои неизбежно влијаат на производството, како и на прекумерната употреба на пестициди во последните децении, доаѓаме до поразителни факти – обработливите површини ќе бидат сè помалку, а потребата за храна ќе биде поголема.
Во потрага по нови начини на производство на храна, се повеќе земји се свртуваат кон алтернативни решенија. Еден од, како што веќе беше прикажано, многу ветувачки модели е вертикалното одгледување овошје и зеленчук. Иако Америка беше првата земја што ја започна оваа форма на производство, повеќето од нив, како што се нарекуваат, имаат дури 200 фабрики за храна во Јапонија, додека Кинезите имаат околу 80. На нив неодамна им се придружи Данска, која ја отвори најголемата Европска градина во близина на Копенхаген, за вертикално одгледување зеленчук.
Како започна?
Сè започна во 1999 година кога Диксон Деспомиер, професор по екологија и јавно здравје на Универзитетот Колумбија, ја дизајнираше првата градина за вертикално одгледување храна. Овој пионерски потфат беше дочекан со многу претпазливост, но во следните две децении се покажа како многу успешен и одржлив. Фармите со зеленчук и претежно овошје како бобинки, кои се одгледуваат на овој начин, започнаа да никнуваат низ целиот свет.
Денес, постојат приближно 74 хектари оперативно вертикално земјоделско земјиште во светот. Овој вид на производство често вклучува контролирани услови за раст и развој на растенијата, како и техники за одгледување без земја како хидропоника, аквапоника и аеропоника. Таквите градини можат да бидат сместени во згради, контејнери за испорака, тунели, фабрички хали и напуштени рудници. На овој начин, зеленчукот се одгледува во строго контролирани услови, сончевата светлина се заменува со LED светилки, а приносот е до десет пати поголем отколку на отворено. Според експертите, главната предност на технологијата на вертикално земјоделство е зголемениот принос со помала единица површина. Бидејќи овие фабрики за храна се наоѓаат во затворен простор, нема страв дека приносите ќе бидат загрозени поради временските услови.
Како Данците го прават тоа?
Данците реконструираа стара сала од 7.000 квадратни метри, каде на 14 ката ќе одгледуваат зелена салата, зачински билки и кељ. Оваа фарма е создадена како резултат на соработка помеѓу „Нордиска жетва“ и тајванската група „YesHealth“, а планот е да има 15 берби годишно и да се произведуваат 1.000 тони зеленчук само за една година во оваа сала.
– Ние нудиме одржлив начин на производство на храна во текот на целата година, локално, без вознемирувачка природа – рече основачот на нордиската жетва, Андерс Риман.
Одгледувањето е целосно засновано врз принципот на хидропоника, вештачки метод за одгледување на растенија кои користат песок наместо почва, во комбинација со вода на која и се додаваат соодветни хранливи материи, додека светлината се обезбедува од специјални LED светилки. Целиот процес не бара употреба на пестициди, додека електричната енергија за целата фарма е обезбедена од современи генератори на ветер.
– Во нашиот случај, ние користиме 100 проценти енергија од ветерници, нема дополнително загадување на воздухот и колкав е нашиот придонес за зачувување на животната средина – нагласи Риман.
Автоматизирани роботи се задолжени за сеење зеленчук, за следење и контрола на земјоделските култури. Овој систем зафаќа помалку простор во споредба со традиционалното одгледување на отворено, па дури и во пластеници. Бидејќи зеленчукот расте под контролирани услови, можноста за појава на болести кај растенијата се сведува на минимум. Данците прецизно пресметаа дека 20 вертикални фарми со големина на фудбалско игралиште можат да произведат доволно храна за целата земја.
Овој начин на производство на храна не ја доби поддршката на данските земјоделци кои сметаат дека ова ја доведе во прашање нивната способност да ја обработуваат земјата. Земјоделците особено ја истакнаа големата потрошувачка на електрична енергија потребна за вакво одгледување.
Сепак, Риман нагласува дека овој начин на одгледување храна има само предности. Зеленчукот се одгледува во близина на потрошувачите, што значи дека нема да изгубат ништо од својата свежина, што претходно беше неизбежно поради транспортот на производите од фармата до потрошувачите. Кога станува збор за употребата на енергија, тој посочува, дека се користи само зелена енергија за производство, а зеленчук се произведува без употреба на пестициди, што е дополнителен плус кога станува збор за здравјето на клиентите.
Данско-тајванската компанија која стои зад најголемата фарма со вертикален зеленчук во Европа веќе објави дека ќе отвори повеќе вакви градини во Европа во 2021 година, но и во Сингапур, Филипини, Дубаи, Саудиска Арабија и Јужна Африка.
„Современо Земјоделство“
