Органската храна е произведена на строго контролиран начин со цел да се заштити здравјето на луѓето и животната средина.
Органските производи се одгледани на незагадена почва и произведени со методи кои не се штетни по здравјето на луѓето, животната средина и природната рамнотежа. Начинот на производство на органска храна е законски регулиран и редовно контролиран за да се обезбеди дека производите се безбедни и не содржат штетни материи. Со тоа тие се поздрави и имаат поголема нутритивна вредност.
При органскиот начин на производство и преработка на храна се дава предност на употребата на материи и производи кои се добиени на природен начин. Употребата на вештачки ѓубрива, хемиски пестициди, хормони, конзерванси, адитиви, генетски модифицирани плодови и состојки или други синтетички материи е сведена на минимум, односно во најголемиот дел е недозволена. Името органски производ, односно органска храна, е дадено поради органските материи и методи со кои земјоделците ги заменуваат овие вештачки материи.
Органските производи:
- не смеат да содржат генетски модифицирани организми;
- не се прскани со синтетички пестициди и лесно топливи минерални ѓубрива;
- не смеат да содржат дополнително додадени засладувачи, ароми, бои и емулгатори, како и помошни адитиви кои се забранети;
- животните мораат да бидат хранети со храна од органско производство, без употреба на антибиотици.
1. Што е, всушност, органско производство, кое во голема мера го поистоветуваме со концептот на здрава храна?
Тоа е комплетен систем за управување со фармите и производството на храна, кое се потпира на еколошки, односно природни процеси и супстанции, наместо употреба на вештачки лекови и технологии кои можат да имаат негативни ефекти, што е вообичаена практика во конвенционалното земјоделство. Органското производство е комбинација од традиција, иновации и наука, кои придонесуваат за здрава животна средина. Органското земјоделство се базира на принципите на здравјето на земјиштето, растенијата, луѓето, животните и планетата како целина, екологијата, одговорното земјоделско управување, се со цел да се зачува здравјето на сегашните и идните генерации и екосистеми.
2. Кога е прв пат се споменува органска храна во Македонија?
Во 1989 година , започна кампања за промовирање на органски производство во согласност со стандардите на Меѓународната федерација за органско земјоделство.
3. Која е нејзината важност за економијата и за населението?
Органско производство го гледаме во контекст на одржливиот развој и зелената економија која ги зачувува и ги подобрува природните ресурси и човековата средина, а нуди и решенија за надминување на сиромаштијата. Таа вработува повеќе работна сила, развива рурални средини и влијае на миграцијата на руралното население во градовите, со што се спречува деградацијата на земјоделското земјиште. Извозот на органски производи расте од година во година. Овие податоци се исто така важни поради фактот што имаме многу малку површини под органско производство. Така, сигурно извозот ќе се множи со зголемувањето на овие површини. Побарувачката за органски производи на меѓународниот пазар е голема.
4. Колкави површини се под органско производство и за колкав број на производители зборуваме воопшто? Дали овие и слични податоци се достапни во базата на податоци за органско производство во Македонија?
Оваа област е сосема усогласена со регулативите на ЕУ. Несогласностите се многу мали и наскоро ќе се хармонизираат.
Тоа е регулирано со Законот за органско производство, кој меѓу другото вклучува методи на органско производство, контрола и сертификација на производи, означување, складирање, транспорт, транспорт, увоз и извоз. Уредбата за контрола и сертификација ги пропишува условите кои треба да ги исполнува контролната организација, како и методите за органско производство на растенија и добиток, технолошки процеси на обработка и слично.
6. Како и колку државата вложува во развојот на домашно органско производство?
Министерството за земјоделство обезбедува директни стимулации по хектар површина на растенијата (зголемена за 120% во однос на конвенционалното производство) и по грло (зголемен за 40%), а исто така помага и за трошоците за контрола и сертификација во форма на 50% во вид на повраток на стредства, односно 65 од овие трошоци за производителите во области со ограничени можности во земјоделството. Органското производство е важно и мотивите за рурален развој, па органските производители можат да добијат субвенции за набавка на земјоделска механизација, опрема, преработувачки капацитети и друго.
7. Колкаво е учеството денес во вкупното земјоделство и учеството на органски производи на македонскиот пазар? Кој е просекот на ЕУ?
Најголемиот дел од обработливата област има градинарство и житарици. Нема податоци за учеството на органските производи на пазарот кај нас. Никој не се занимава со тоа. Потрошувачката на органска храна во ЕУ варира од земја до земја, просекот во 2016 година изнесува 61 евра по човек, а во цела Европа 41 евра, што е двојно повеќе од пред десет години. Во 2017 година, Швајцарија имаше највисока потрошувачка на органска храна по глава на жител – 288 евра, Австрија 196 евра, Германија 122, Франција 118 евра. На глобално ниво, европските земји имаат најголем удел во продажбата на органска храна во споредба со вкупниот процент на потрошувачка на храна. Данска има најголем удел во потрошувачката на органска храна во светот – 13,3 проценти.
8. Колку органската храна кај нас е поскапа од другите, каков е овој однос во другите земји на ЕУ?
Цените на органските производи прилично се разликуваат, во зависност од видот, малопродажбата, производителот. Но, овој опсег се движи од 50 до 400 проценти во однос на истата конвенционална стока. Органските производи се релативно поевтини во земјите на ЕУ отколку во нашата земја, но таму зависи од видот на производот (растителните производи обично се поскапи од животинските), но не можат да се земат генерално, бидејќи се различни во сите земји во ЕУ.
9. Како потрошувачите се осигураат дека купиле органски производ?
Треба да се обрне внимание на амбалажата на производот, на пакувањето стои националното лого, напишано со кирилично писмо “Органски производ”. Тоа само гарантира дека го поминале контролниот систем и биле сертифицирани во согласност со прописите. Единствено производителите со овие сертификати имаат право да пријават и промовираат такво овошје, зеленчук или месо. Контролата и сертифицирањето ги вршат овластени контролни организации. Купувачите, исто така, имаат право да бараат копија од сертификатот, на датумот на важност, и производите за кои се издаваат, во секоја продавница за малопродажба, вклучувајќи и пазар.
10. Дали нашата јавност е доволно запознаена со придобивките од органското производство и органските производи?
Сé поголем број на граѓани стануваат свесни за важноста на здравата исхрана во спречувањето на болестите и не сакаат да јадат храна со остатоците од разни агрохемикалии. Сепак, повеќе од потрошувачи сеуште немаат такви информации, многумина мислат дека органската храна е прашање на помодарство. Исто така, има многу малку јавна свест за позитивното влијание на органското земјоделство и зачувувањето и подобрувањето на природните ресурси и целокупното опкружување.
